Sinds januari 2017 is Enrise een zelfsturende organisatie. Dat heeft ons veel gebracht. Het levert echter bij klanten, familie en vrienden in eerste instantie vaak nog veel vraagtekens op. Want wat is zelfsturing precies? Is er helemaal geen management? En gaat er niet van alles mis? Stof voor goede gesprekken aan de eettafel thuis of bij vrienden, maar ook aan klanten hebben we soms iets ‘uit te leggen’. Reden genoeg om onze vorm van zelfsturing eens goed onder de loep te leggen.
Zelfstandig en verantwoordelijk
Wat is zelfsturing eigenlijk? Kort gezegd betekent het dat de teams binnen Enrise zelfstandig een visie ontwikkelen, uitvoeren, en hierover verantwoording afleggen. Daarbij zijn we zelf verantwoordelijk voor alles wat er nodig is om onze teamdoelen te bereiken. Of dit nu neerkomt op het binnenhalen van nieuwe opdrachten, accountmanagement, financiën of HR-beleid. En die verantwoording? Die leggen we niet af aan een manager – want die hebben we niet – maar aan de andere teams binnen de organisatie. Alleen als een team zich niet houdt aan de door de Enrise gezamenlijk gestelde kaders, kan worden ingegrepen.
Bovendien zijn we niet alleen verantwoordelijk voor ons eigen team, maar gezamenlijk ook voor Enrise als collectief. Al het teamoverstijgende beleid wordt geïnitieerd, gedragen en geborgd door de mensen zelf. De toekomst van Enrise B.V, met andere woorden, is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Loslaten en vertrouwen
Je wordt niet zomaar een zelfsturende organisatie. Het vraagt nogal wat van een eigenaar en het management, om de controle los te laten. En van andere collega’s om de verantwoordelijkheid samen op te pakken. Om die stap te kunnen maken, is één voorwaarde cruciaal: het vertrouwen in de eigen mensen.
Om een werkelijke overstap te maken naar zelfsturing, móet je als organisatie geloven dat vakmensen niet alleen in staat zijn hun eigen stukje werk goed uit te voeren, maar ook om op een hoger niveau mee te denken over de koers van de organisatie en hun eigen plek daarin. Helaas is dat nog lang niet altijd het geval. Ook wij komen nog regelmatig organisaties tegen waarbij kennis van de ‘werkvloer’ niet of nauwelijks wordt ingezet wanneer het neerkomt op het maken van strategische beslissingen.
Gelukkig lijkt hier steeds meer verandering in te komen. Onlangs las ik Rutger Bregman’s De Meeste Mensen Deugen, een waanzinnig inspirerend boek. Hierin toont hij aan de hand van vele onderzoeken en voorbeelden aan dat ondanks wat vaak wordt verondersteld, de meeste mensen gewoon deugen. En laat hij een glimps zien van wat voor potentieel er vrij zou komen, als we naar dat inzicht zouden handelen. Dat geldt ook voor organisaties. Bregman citeert Jos de Blok, oprichter van Buurtzorg, wereldwijd een belangrijk voorbeeld van een succesvolle zelfsturende organisatie: “Er is een beeld van vakmensen dat zij niet strategisch kunnen denken. Dat ze geen visie hebben. Maar vakmensen zitten juist vol met ideeën. Ze bedenken duizend dingen, maar die worden niet gehoord. Want die bestuurders denken dat zij ergens op de hei iets moeten bedenken en het dan moeten vertellen aan de vaklui.” (in Bregman, de meeste mensen deugen, p. 229-230).
Als je deze denkwijze omdraait, en je vakmensen de ruimte geeft om zich écht vol in te zetten voor je organisatie, komt een enorme energie vrij. Dit vereist wel een ander mensbeeld. “[…] alles verandert als je niet uitgaat van wantrouwen, maar van een positiever mensbeeld. Vakmanschap en competentie worden de belangrijkste waarden, in plaats van rendement en productiviteit.” (p.335). Dit is waar we binnen Enrise in geloven, en een belangrijke reden waarom zelfsturing zo goed bij ons past.
Meer lezen? Hier vind je het eerste hoofdstuk van De Meeste Mensen Deugen, gepubliceerd op De Correspondent
Vakmanschap op elk niveau
Wij hebben het gedaan, die overstap, en nog zijn we elke dag bezig om stappen te maken. Soms is het een flinke klus, maar het brengt ons ook ontzettend veel.
Het belangrijkste voordeel van zelfsturing is de enorme energie die vrij komt. Intrinsieke motivatie van individuele collega’s, die in traditionele organisaties nog vaak wordt begrensd door smalle functietitels en verantwoordelijkheden, krijgt ineens vrij spel. Heb jij een idee om het HR-Beleid van de organisatie te verbeteren? Maak een voorstel! Speel jij met een nieuw concept dat de markt zou kunnen veroveren – schrijf een propositie en start een nieuw team! Weet jij hoe jouw team efficiënter te werk zou kunnen gaan? Bespreek het, en voer het in! Zelfsturing zorgt ervoor dat ieder individu binnen de organisatie zijn energie en motivatie vol in kan zetten, wat de organisatie als geheel naar een hoger niveau tilt.
Een ander voordeel is dat zelfsturing leidt tot meer gedragen besluiten. Wanneer alle collega’s een stem kunnen hebben bij het maken van besluiten die de hele organisatie aangaan, kan een eenmaal aangenomen besluit automatisch op veel steun rekenen. Hoe anders bij meer ‘traditionele’ organisaties, waar eenzijdig vanuit management opgelegde besluiten soms door de eigen mensen worden gesaboteerd! Die houding werkt niet bij zelfsturing, en is bovendien niet nodig, omdat iedere collega zelf de mogelijkheid heeft een beleid waar hij of zij niet achter staat weer aan de kaak te stellen en aan te passen.
Bij Enrise was het geloof in vakmanschap altijd al een belangrijk speerpunt. Zelfsturing geeft ons de kans om dit niet alleen binnen onze eigen ‘eilandjes’ na te streven, maar stelt ons in staat om vakmanschap op alle niveaus in de organisatie – operationeel, tactisch én strategisch – de plaats te geven die het verdient. Met betere keuzes en betere dienstverlening naar onze klanten tot gevolg.
Tot slot biedt het een interessante verbreding van kennis voor al onze collega’s. Je specialiseert je niet alleen als developer, product owner of analist, maar doet ook aardig wat kennis op over HR, financiën en sales. Het prikkelt onze ondernemerszin en stelt ons bovendien in staat ons beter in het perspectief van klanten te verplaatsen.
Zelfsturing is nooit af
Zelf zou ik me niet meer kunnen voorstellen hoe het is om in een níet-zelfsturende organisatie te werken. Toch is het niet altijd makkelijk. Want zelfsturing lost wel problemen op, maar creëert ook nieuwe. We zijn constant bezig onze manier van werken te verbeteren. Maar daarmee leveren we zo veel waarde op: voor onszelf als individu, voor onze teams, Enrise als geheel en voor onze klanten. De energie die dat met zich meebrengt, zou ik voor geen goud willen missen. Dat vertel ik met trots aan iedere eettafel en aan iedere klant, iedere keer dat ze me weer vragen wat ‘Zelfsturing’ nu precies is.
